Willem Waltman, peilmolenaar en bewoner van de ondermolen

Met wie woont deze vijftiger daar? Met echtgenote Linda van der Kooij, verpleegkundige, en dochter Willemijn

Kwam in het vak terecht door: zijn eigen interesse. ‘Ik ben al sinds mijn elfde behept met het molenvirus, ben er helemaal van bezeten’. Hij deed zijn molenaarsexamen bij de buurman, de Putmolen.

Is behalve molenaar ook nog: werknemer bij molenbouwer Verbij in Hoogmade

‘In een jaar draai in gemiddeld vijf nachten door’

Willem Waltman

Willem Waltman houdt het meeste van herfst en winter, de topseizoenen voor de poldermolens. Dan wordt er lekker ‘gestampt’. Het geeft hem een kick wanneer hij ziet dat er werk aan de winkel is, dat het waterpeil is gestegen en hij met zijn molen zijn deel van het water moet zien door te pompen naar de buurman. Hij haalt dan het uiterste uit zijn molen, slaapt niet of maar een paar uurtjes per nacht als het nodig is. Enorme risico’s die zijn molen zouden kunnen beschadigen, neemt hij niet. ‘‘Je wilt niet dat de wieken verderop in de polder komen te liggen.’’ Als gevolg van de baan van zijn vrouw, die ook onregelmatige werktijden heeft, hebben ze in dat soort tijden soms een ‘briefjesrelatie’. Maar dat vinden ze geen van beiden erg: dat hoort er nou eenmaal bij in hun vak.

Molen 1: de Ondermolen

De Ondermolen is een poldermolen, een grondzeiler met stenen voet en achtkantige houten rietgedekte bovenbouw. De molen is eigendom van de Stichting Molenviergang Aarlanderveen en niet opengesteld voor bezichtiging. 

De Molenviergang Aarlanderveen is uniek

Het is de enige nog werkende molengang in de wereld. Het overtollige water vanuit de diepe polder van maar liefst 500 hectare aan de westzijde van Aarlanderveen wordt stukje bij beetje de Oude Rijn in gemalen. Daar komen alleen wieken en wind aan te pas én vier deskundige molenaars. 

Technisch

• Type: grondzeiler, achtkant

• Bouwjaar: 1786 (herbouw in 1924)

• Wieksysteem: Fauël met een vlucht (de afstand tussen de uiteinden van twee wieken) van 28,3 meter

• Vang en bovenwiel: Vlaamse blokvang en een bovenwiel met 64 kammen

• Bedrijfsvaardigheid: maalvaardig

• Deze molen voert het water 1,25 meter hogerop

• Het ijzeren scheprad dateert van 1861

Geschiedenis

De oorspronkelijke Ondermolen is gebouwd in 1786, maar op 4 februari 1924 afgebrand. De huidige molen is een tweedehandsje: hij stond eerst in Bleiswijk en is in 1924 naar Aarlanderveen verhuisd en daar herbouwd. In 1956 was het nodig om het scheprad te verdiepen. Het polderpeil in 1786, het bouwjaar, was namelijk een meter hoger dan halverwege de 20e eeuw.

Rampspoed en onderhoud

In 1966 brak tijdens het malen de bovenas, waardoor de beide roeden, de balken die het wiekenkruis vormen, werden vernield. De molen kreeg een tweedehands as uit een onttakelde molen in Benthuizen. In 1970 brak de as opnieuw en ging ook het wiekenkruis eraan. Ook hiervoor kwamen onderdelen van andere, onttakelde molens elders uit het land. Tussen 2010 en 2012 is er groot onderhoud gepleegd en is het verzakte molenerf opgehoogd.