Windkastelen in het Groene Hart van Holland

De Molenviergang Aarlanderveen is uniek. Het is de enige nog werkende molengang in de wereld. Het overtollige water vanuit de diepe polder van maar liefst 500 hectare aan de westzijde van Aarlanderveen wordt stukje bij beetje de Oude Rijn in gemalen. Daar komen alleen wieken en wind aan te pas én vier deskundige molenaars. 

Wat is het en hoe werkt het?

Een molengang is een rijtje molens, een gang, die samenwerken om trapsgewijs overtollig water uit een laaggelegen polder omhoog te malen en uiteindelijk in een rivier te spuien. In Aarlanderveen werken vier molens samen: een viergang. Elke molen doet zijn deel van het werk en ‘tilt’ het water een stukje op, zo’n meter tot anderhalve meter. In totaal moet een hoogteverschil van meer dan vijf meter worden overbrugd. De Putmolen, die het diepst ligt, brengt het water omhoog met een vijzel, de andere doen dat met schepraderen. Via de laatste, de Bovenmolen, gaat het water de Oude Rijn in.

De molengang bij Aarlanderveen is uniek in de wereld.

De Molengang Aarlanderveen is de enige nog authentiek werkende molengang ter wereld. Het malen gebeurt enkel met behulp van de kracht van de wind, in de molens die door molenaars worden bediend. Alleen als het echt niet anders kan, bijvoorbeeld als het windstil is en het water meteen weg moet, kunnen de elektrisch aangedreven hulpgemalen van het Hoogheemraadschap van Rijnland bijspringen zodat de veiligheid in de polder gewaarborgd blijft.

Het ambacht van molenaar op lijst Unesco Immaterieel Erfgoed

Als de Molengang Aarlanderveen wil blijven draaien, zijn deskundige molenaars nodig. Geen molenaars meer? Dan ook geen Molenviergang Aarlanderveen. Dat mag niet gebeuren! Om het vak levend te houden en te laten meegroeien met de huidige tijd, is het ambacht van molenaar op de lijst Immaterieel Erfgoed van Unesco geplaatst. Dit betekent dat de overheid steun geeft bij het overdragen van kennis en uitvoeren van het ambacht.

Sifon | Wateronderdoorgang

Je staat hier naast de sifon, ook wel (onzichtbare) duiker of onderwaterdoorgang genoemd, op de grens van de Drooggemaakte polder en de Zuid- en Noordeinderpolder. De Bovenmolen die je aan de westkant in de richting van de Oude Rijn ziet, maakt net als de Middenmolen die je aan de oostkant ziet, onderdeel uit van de Molenviergang Aarlanderveen. Ook de sifon is eigendom van de Stichting Molenviergang Aarlanderveen.

Technisch

De sifon is aangelegd om het boezemwater van de drooggemaakte polder aan de westzijde van Aarlanderveen af te voeren. Dat hebben ze vroeger heel ingenieus gedaan door de duiker onder De Grote Wetering door te maken. De Grote Wetering, ook wel Molenwetering genoemd, is de waterafvoer van een geheel andere polder, namelijk de Zuid- en Noordeindepolder. Bij de bouw van de molens en de drooglegging van de polder wilden de eigenaren van de Molenviergang niet meewerken aan de waterafvoer van die polder, waardoor ze het water onder De Grote Wetering door hebben gelegd. Een voor die tijd uniek stukje waterbouwkunde.

Geschiedenis

De sifon werd in 1786 gebouwd door Cornelis en Dirk Spruijtenburg.