De restauratie van de Middenmolen (molen 2 van de Molenviergang Aarlanderveen) is bijna afgerond. De restauratie volgde op de inmiddels voltooide restauratie van de Bovenmolen (molen 3). Het was een grondige restauratie, waarbij onder meer een deel van het rietdek is vervangen. De roeden worden in de loop van 2023 vervangen. Deze vormen de basis van het wiekenkruis; de stalen balken die ronddraaien als de molen draait. De waterloop – hier wordt het water doorheen gemalen – is inmiddels gerestaureerd.

Hard nodig

Door decennia van intensief gebruik, verkeerde de molen in een slechte technische toestand. Om de molen voor verval te behoeden en deze als actief bemalingswerktuig te behouden, was de restauratie dus hard nodig. Nu de restauratie grotendeels is afgerond, mag de bouwkundige staat van de molen weer ‘goed’ worden genoemd. Naar verwachting kan de molen weer tientallen jaren bemalen met regulier onderhoud.

De restauratie van de Middenmolen is eigenlijk het samenvoegen van allerlei afzonderlijke klussen geweest. Onderdelen die hersteld of vervangen dienden te worden om ervoor te zorgen dat de molen in goede staat blijft en ten alle tijden op zijn taak, het bemalen van de polder, is berekend. In grote lijnen bestond het werk uit een aantal hoofdonderdelen:

Watergang en beschoeiingen
Het metselwerk van de watergangen is hersteld. Aan de zijde van de Ondermolen zijn nieuwe beschoeiingen geplaatst (inclusief terugplaatsen van de verdwenen wasstoep), in de schepradruimte is asbest verwijderd en vervangen door een nieuwe houten betimmering.

Achtkant van de molen
De kuip boven aan het achtkant, waarin de kap naar de wind wordt gedraaid, is voor de helft vervangen. Daarbij bleek achterliggend houtwerk ook ernstig door houtrot en bonte knaagkever te zijn aangetast. Dit was van binnen niet zichtbaar. Om dit extra werk te kunnen uitvoeren, diende de complete molenkap met wieken tijdelijk opgestempeld te worden om de slechte delen van het tafelement te kunnen vervangen. De bovenzijde van twee stijlen van het achtkant werd met epoxy hersteld. Ook in de ruimte van het scheprad werd constructief herstel aan het achtkant uitgevoerd. Tenslotte kregen twee velden nieuw riet. De andere zes waren al in 2010 vernieuwd.

Kap
Van de voeghouten (de hoofdconstructiebalken van de kap) zijn de koppen aan de voorkant hersteld met epoxy en glasfiber staven. Deze koppen waren door houtrot en bonte knaagkever aangetast. Door het herstel met epoxy is het niet nodig om de complete balken te vervangen.

Gaande werk – draaiende delen
De versleten kammen (tanden) van het bovenwiel zijn vervangen door nieuwe kammen. Het onderschijfloop is compleet vervangen. De as van het scheprad heeft een nieuw lager gekregen. De molen krijgt nog nieuwe wieken, maar dit zal in een later stadium worden uitgevoerd.

Het werk aan de molens van de Molenviergang is altijd een race tegen de klok. Alleen buiten het maalseizoen van april t/m september kunnen grootschalige klussen worden uitgevoerd. Door vooraf goed te plannen, duidelijke afspraken te maken met onderaannemers en leveranciers én door tegelijktijd aan meerdere onderdelen te werken, lukte het toch om ondanks het extra werk aan de romp de molen in de loop van september weer maalvaardig te hebben. 

Het kruiwerk van een molen is altijd erg kwetsbaar. Hier komen grote krachten op. Niet alleen de kuip verkeerde in slechte staat, maar ook de tafelementen waar de kap op rust waren er slecht aan toe.  Nieuw hout werd aangebracht. Het eikenhout kwam uit een ruim tachtig centimeter dikke stam waarvoor Deens eikenhout werd gebruikt uit de koninklijke bossen in het noorden van dit land.

Kosten restauratie

De totale restauratie kost ruim € 450.000 en is onder meer bekostigd door Hoogheemraadschap van Rijnland, Provincie Zuid-Holland, J.E. Jurriaanse Stichting, Molenfonds, Prins Bernhard Cultuur Fonds, Fonds Alphen en omstreken en TBI Fundatie. Alle werkzaamheden werden uitgevoerd door de vaste molenmaker van de Molenviergang; de firma Verbij uit Hoogmade. Het adviesbureau Van Reeuwijk bouwmeester zorgde samen met de technische commissie van de stichting voor de begeleiding van de restauratiewerkzaamheden. Tenslotte is het het vermelden waard dat de werkzaamheden grotendeels zijn uitgevoerd door Jannick Schouten, die naast molenaar op de Middenmolen ook molenmaker bij Verbij in Hoogmade is.